法文版 CONCLUSION
    CONCLUSION

    78.SansDieu,l’hommenesaitoùalleretneparvientmêmepasàcomprendrequiilest.Faceauxénormesproblèmesdudéveloppementdespeuplesquinouspousseraientpresqueaudécouragementetaudéfaitisme,laparoleduSeigneurJésusChristvientànotreaideennousrendantconscientsdecefaitque:«Sansmoi,vousnepouvezrienfaire»(Jn15,5);ellenousencourage:«Jesuisavecvoustouslesjoursjusqu’àlafindumonde»(Mt28,20).Faceàl’ampleurdutravailàaccomplir,laprésencedeDieuauxcôtésdeceuxquis’unissentensonNomettravaillentpourlajusticenoussoutient.PaulVInousarappelédansPopulorumprogressioquel’hommen’estpasàmêmedegéreràluiseulsonprogrès,parcequ’ilnepeutfonderparlui-mêmeunvéritablehumanisme.Nousneseronscapablesdeproduireuneréflexionnouvelleetdedéployerdenouvellesénergiesauserviced’unvéritablehumanismeintégralquesinousnousreconnaissons,entantquepersonnesetentantquecommunautés,appelésàfairepartiedelafamilledeDieuentantquefils.Laplusgrandeforcequisoitauservicedudéveloppement,c’estdoncunhumanismechrétien[157],quiravivelacharitéetselaisseguiderparlavérité,enaccueillantl’uneetl’autrecommedesdonspermanentsdeDieu.L’ouvertureàDieuentraînel’ouvertureauxfrèresetàuneviecomprisecommeunemissionsolidaireetjoyeuse.Inversement,lafermetureidéologiqueàl’égarddeDieuetl’athéismedel’indifférence,quioublientleCréateuretrisquentd’oublieraussilesvaleurshumaines,seprésententaujourd’huiparmilesplusgrandsobstaclesaudéveloppement.L’humanismequiexclutDieuestunhumanismeinhumain.Seulunhumanismeouvertàl’Absolupeutnousguiderdanslapromotionetlaréalisationdeformesdeviesocialeetcivile–danslecadredesstructures,desinstitutions,delacultureetdel’ethos–ennouspréservantdurisquededevenirprisonniersdesmodesdumoment.C’estlaconsciencedel’AmourindestructibledeDieuquinoussoutientdansl’engagement,rudeetexaltant,enfaveurdelajustice,dudéveloppementdespeuplesavecsessuccèsetseséchecs,danslapoursuiteincessanted’unjusteordonnancementdesréalitéshumaines.L’amourdeDieunousappelleàsortirdecequiestlimitéetnondéfinitif;ilnousdonnelecouraged’agiretdepersévérerdanslarecherchedubiendetous,mêmes’ilneseréalisepasimmédiatement,mêmesicequenous-mêmes,lesautoritéspolitiques,ainsiquelesacteurséconomiquesréussissonsàfaireesttoujoursinférieuràceàquoinousaspirons[158].Dieunousdonnelaforcedelutteretdesouffrirparamourdubiencommun,parcequ’IlestnotreTout,notreplusgrandeespérance.

    79.LedéveloppementabesoindechrétiensquiontlesmainstenduesversDieudansungestedeprière,conscientsdufaitquel’amourrichedevérité,caritasinveritate,d’oùprocèdel’authentiquedéveloppement,n’estpasproduitparnous,maisnousestdonné.C’estpourquoi,mêmedanslesmomentslesplusdifficilesetlessituationslespluscomplexes,nousdevonsnonseulementréagirenconscience,maisaussietsurtoutnousréféreràsonamour.Ledéveloppementsupposeuneattentionàlaviespirituelle,unesérieuseconsidérationdesexpériencesdeconfianceenDieu,defraternitéspirituelledansleChrist,deremisedesoiàlaProvidenceetàlaMiséricordedivine,d’amouretdepardon,derenoncementàsoi-même,d’accueilduprochain,dejusticeetdepaix.Toutcelaestindispensablepourtransformerles«cœursdepierre»en«cœursdechair»(Ez36,26),aupointderendrelaviesurterre«divine»et,parconséquent,plusdignedel’homme.Toutcelavientàlafoisdel’homme,parcequel’hommeestlesujetdesonexistence,etdeDieu,parcequeDieuestauprincipeetàlafindetoutcequiadelavaleuretquilibère:«Lemondeetlavieetlamort,leprésentetl’avenir:toutestàvous!MaisvousêtesauChrist,etleChristestàDieu»(1Co3,22-23).LechrétiendésireardemmentquetoutelafamillehumainepuisseappelerDieu«NotrePère!».AvecleFilsunique,puissenttousleshommesapprendreàprierlePèreetàLuidemander,aveclesmotsqueJésuslui-mêmenousaenseignés,desavoirLesanctifierenvivantselonSavolonté,etensuited’avoirlepainquotidiennécessaire,d’êtrecompréhensifsetgénéreuxàl’égarddeleursdébiteurs,denepasêtremisàl’épreuveàl’excèsetd’êtredélivrésdumal(cf.Mt6,9-13)!

    Autermedel’AnnéePaulinienne,ilmeplaîtd’exprimercevœuaveclesparolesmêmesdel’ApôtredanssaLettreauxRomains:«Quevotreamoursoitsanshypocrisie.Fuyezlemalavechorreur,attachez-vousaubien.Soyezunislesunslesautresparl’affectionfraternelle,rivalisezderespectlesunspourlesautres»(12,9-10).QuelaViergeMarie,proclaméeparPaulVIMèredel’ÉgliseethonoréeparlepeuplechrétiencommeMiroirdelajusticeetReinedelapaix,nousprotègeetnousobtienne,parsonintercessioncéleste,laforce,l’espéranceetlajoienécessairespourcontinuerànousdévouergénéreusementàlaréalisationdu«développementdetoutl’hommeetdetousleshommes»[159]!

    DonnéàRome,prèsdeSaint-Pierre,le29juin2009,fêtedessaintsApôtresPierreetPaul,enlacinquièmeannéedemonpontificat.

    BENEDICTUSPP.XVI